شماره های تماس :
- تهران انبار شور آباد خانم بخشایشی 09120312148
- تبریز انبار اختصاصی شرکت 09141032292
هدف از نوشتن این مقاله بررسی مصرف آب اکسیژنه در رنگرزی می باشد. اما پیش از آن باید توضیحاتی در مورد صنعت نساجی ارائه شود. صنعت نساجی دربرگیرنده تمامی مراحل تولید الیاف و تبدیل کردن آن به نخ و همچنین تبدیل شدن نخ به پارچه می باشد. تمامی روندهای تکمیل کننده پارچه و صنایع رنگرزی و چاپ بر روی پارچه و دوزندگی نیز همگی زیرمجموعه صنعت نساجی می باشند.
در گذشته صنعت نساجی فقط شامل فرآیند تولید نخ بود. اما با گذشت زمان و پیشرفته تر شدن دستگاههای نساجی ، تمامی شاخه های تولید پوشاک و منسوجات زیرمجموعه این صنعت شدند. این صنعت از دیرباز همراه بشریت بوده است و جزء یکی از قدیمی ترین صنایع بشری می باشد. زیرا مهمترین نیاز انسان پس از غذا و سرپناه ، نیاز به البسه و پوشاک می باشد.
در اشیاء تاریخی بدست آمده از زمان پارینه سنگی در برخی از مناطق تاریخی ، بقایا و نشانه هایی از بافندگی و صنعت نساجی انسان های کهن مشاهده می شود. از این نشانه ها در کشور ایران نیز یافت شده است. یکی از این نشانه ها مربوط به محل سیلک در نزدیکی کاشان می باشد. این نشانه ها شامل دوک های گلی و سنگی می باشند که نشان می دهند مردم در آن زمان با صنعت نساجی آشنایی داشتند.
الیاف طبیعی ، الیافی هستند که دارای ریشه طبیعی می باشند. و در روند تولید آنها از مواد شیمیایی استفاده نشده است. از مهمترین الیاف طبیعی می توان به پشم و ابریشم اشاره نمود. تولید این الیاف در روند رشد اقتصادی کشورها نقشی اساسی دارد. یکی دیگر از الیاف طبیعی پرکاربرد و مهم که منشا گیاهی دارد پنبه می باشد.
پنبه هم مانند سایر الیاف طبیعی دیگر نقش مهمی در چرخه اقتصادی برخی کشورها از جمله هند ، ترکمنستان ، ازبکستان ، مصر ، پاکستان بر عهده دارد. الیاف طبیعی در مقایسه با الیاف مصنوعی آب بیشتری را به خود جذب می نمایند و نسبت به آن ها عایق حرارتی خوبی می باشند.
انواع الیاف طبیعی
الیاف طبیعی در نوبه خود به سه زیرگروه الیاف گیاهی ، الیاف حیوانی و الیاف معدنی تقسیم می شوند.
الیافهای حیوانی به طور کلی از پوشش بدن حیوانات تشکیل می شوند و پشم و مو از مهمترین آنها می باشند. وکشمیر و آلپاکا نیز نمونه ای از آن هستند. همچنین ابریشم طبیعی و وحشی که از کرم ابریشم استحصال می شوند نیز در این دسته بندی قرار می گیرند. خود این الیاف نیز به دسته بندی های زیر تقسیم می شوند
انواع الیاف حیوانی
- پشم
- ابریشم
- مو
الیاف گیاهی الیافی می باشند که از گیاهان به دست می آیند. پنبه ، کتان ، کنف و چتایی در زمره الیاف گیاهی می باشند. الیاف گیاهی بر این اساس که ازکدام قسمت گیاه استحصال می شوند به دسته های زیر تقسیم بندی می شوند.
انواع الیاف گیاهی
- دانه ای ، الیافی که از دانه گیاه تهیه می شوند مانند پنبه
- ساقه ای ، الیافی هستند که از ساقه به دست می آیند به عنوان مثال کنف ، چتایی ، باگاس ، کتان
- برگی مثل مانیلا و سیسال
- میوه ای همانند نارگیل
این الیاف درای منشا طبیعی بوده و از منابع طبیعی ، کانی ها و نمک های معدنی و غیرآلی به دست می آیند. و عمدتا از مشتقات سیلیکا یا دیگر اکسیدهای فلزی می باشند. کاربرد این الیاف معدنی در صنعت خاص و محدود می باشد. و مهمترین و پرکاربردترین آنها پنبه نسوز می باشد که در پارچه های ضد آتش کاربرد دارد.
انواع الیاف معدنی
- پنبه نسوز
- شیشه ای
- فولادی
- آلی
الیاف مصنوعی به دسته ای از الیاف صنعت نساجی اطلاق می شود که با روش های مصنوعی به خصوصی تولید می شوند. این الیاف عمدتا در طبیعت یافت نمی شوند. اما برخی از آن ها داری منشا طبیعی می باشند.
رایج ترین الیاف مصنوعی
سلولزی
ویسکوزی
استات سلولزی
اکریلیک
مشتقات پلی مری ( آمیدی – اتیلنی – پروپیلنی – استری – وینیل الکلی )
الیافهای مصنوعی براساس نوع ماده اولیه سازنده به دو دسته کلی زیر تقسیم می شوند
الیافهای بازیافتی
الیاف بازیافتی الیاف مصنوعی می باشند که پلیمرهای طبیعی مانند سلولز و پروتئین ، ماده اولیه سازنده آن ها می باشند. به عنوان مثال ویسکوز ریون ، کوپر آمونیوم ریون و استات سلولز چند نمونه از الیاف مصنوعی بازیافتی می باشند.
الیاف سنتتیکی
در تهیه و تولید این نوع الیاف از مونومرهای مناسب و خاص استفاده می شود. تا پلی مرهایی که تولید می شوند دارای ویژگی های خاصی جهت تولید الیاف سنتتیکی باشند.
دانه ای |
الیاف گیاهی | الیاف طبیعی | |
ساقی | |||
برگی | |||
میوه ای | |||
پشم | الیاف حیوانی | ||
ابریشم | |||
مو | |||
سلولزی ویسکوزی استات سلولزی مشتقات پلی مری | بازیافتی | الیاف مصنوعی | |
سنتتیکی | |||
پنبه نسوز | الیاف معدنی | ||
شیشه ای | |||
فولادی | |||
آلی |
طی مطالعه و بررسی مصرف آب اکسیژنه در رنگرزی ، استفاده از بیوتکنولوژی در صنعت نساجی را نیز مورد بررسی قرار داده ایم. آنزیم های آمیلازی که از مالت استخراج می شوند و برای زدودن آهارهای نشاسته ای از چندین دهه قبل کاربرد دارند روند شروع استفاده از بیوتکنولوژی در صنعت نساجی می باشد.
با گذشت زمان و پیشرفت علم و دانش در زمینه بیوتکنولوژی ، روش ها و راه حل های مفید و مقرون به صرفه تری وارد صنعت نساجی شدند. این پیشرفت ها در نهایت باعث کاهش هزینه ها در روند تولید انبوه شده اند. دانش بیوتکنولوژی در تمامی مراحل نساجی مانند تولید مواد اولیه الیاف ، تصفیه پساب ها و سایر موارد می تواند باعث کاهش محسوس هزینه ها گردد.
این دانش علاوه بر پایین آوردن هزینه های تولید ، با کاهش ضررها و آسیب های زیست محیطی ناشی از مواد شیمیایی و پسابهای صنعت نساجی می تواند به سالم ماندن محیط زیست نیز کمک شایانی نماید. مواد شیمیایی مضرر با استفاده از بیوتکنولوژی به مواد کم خطرتر تبدیل می شوند. و همچنین برخی مواد مضر و خطرناک نیز با مواد بی خطر جایگزین می شوند.
کاربردهای عملی بیوتکنولوژی در صنعت نساجی مربوط به کاربرد آنزیم ها مخصوصا آمیلازها در روند آهارگیری ، سلولازها در پردازش زیستی محصولات سلولزی و سنگ شویی جین ها و استفاده از پروتئازها در فرآوری پشم و ابریشم و محصولات شوینده می باشد.
رنگرزی که نام دیگر آن صباغی می باشد به روندی اطلاق می شود. که در طول آن محصولات نساجی مانند الیاف ، نخ ، پارچه ، پوشاک درون محلولی که دارای مواد رنگی و شیمیایی می باشند. مورد رنگ آمیزی و تغییر رنگ قرار می گیرند. طی فرآیند رنگرزی مولوکول های رنگ تقریبا به صورت دایمی و محکم ، با محصولات نساجی پیوند برقرار می نمایند.
به عبارت دیگر رنگ حاصل از این روند نسبتا پایدار و ثابت می باشد. در کل ، رنگرزی صنعتی می باشد که در آن ماده رنگی در یک درجه حرارت و زمان مشخص به داخل منسوجات نفوذ کرده و آن ها را رنگ می نماید. در این صنعت ، رنگزا به موادی گفته می شودکه به طور طبیعی و شیمیایی قابلیت رنگ کردن منسوجات را داشته باشند.
یک از مزیت های اصلی رنگ کردن منسوجات با روش رنگرزی این است. که رنگ کالای رنگرزی شده به آسانی و با شستشو و یا حتی با قرار گرفتن در مقابل نور از بین نمی رود. رنگرزی و چاپ دو روش اصلی برای رنگ کردن منسوجات می باشند. امروزه رنگرزی به دو بخش رنگرزی سنتی و صنعتی تقسیم می شود. رنگرزی سنتی با پیشرفت دستگاههای رنگرزی و به روز شدن فناوری ها ، به مرور منسوخ می شود.
مواد شیمیایی گوناگونی در رنگرزی به کاربرده می شوند. آب اکسیژنه ، زاج ، نمک های فلزی ، آمونیاک برخی از این مواد می باشند. به دلیل ماهیت شیمیایی آب اکسیژنه ، مصرف آب اکسیژنه در رنگرزی و خرید آب اکسیژنه توسط رنگرزها از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. زیرا این ماده کاربرد فراوانی در صنعت رنگرزی دارد. و به نوعی می توان گفت یکی از مواد شیمیایی اصلی در رنگرزی می باشد.
بخش های اساسی رنگرزی
- مواد رنگزا
- کالا و منسوجات رنگرزی
- مواد شیمیایی کمکی و فرعی
- دستگاههای رنگرزی
در صنعت نساجی جهت به دست آوردن رنگ دلخواه با کیفیتی عالی ، قبل از شروع فرآیند رنگرزی طی روند تکمیلی تولید پارچه ، باید نخ تولید شده را سفید نمایند. جهت این کار از آب اکسیژنه برای سفید نمودن پارچه و نخ به صورت کامل ، استفاده می شود.
یک دیگر از موارد مصرف آب اکسیژنه در رنگرزی ، استفاده از ترکیب و مخلوط آب اکسیژنه و هیپوکلریت کلسیم جهت تولید پارچه های سفید می باشد. آب اکسیژنه همچنین در فرآیند سنگ شویی لباس های جین و لی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. جهت سفید نمودن الیافهای مصنوعی که در ترکیب با الیاف طبیعی تولید می شوند نیز از آب اکسیژنه استفاده می شود.
- الیاف دامی مانند پشم و ابریشم
- طبیعی سلولزی مثل کنف ، پنبه و کتان
- سلولزی مصنوعی از جمله ابریشم مصنوعی
مصرف آب اکسیژنه در رنگرزی به عنوان ماده رنگبر ، بر روی پارچه ها و منسوجات پنبه ای ، کتانی و پشمی که بر پایه سلولز هستند می باشد. پنبه دارای اندکی پیگمنت و رنگدانه طبیعی از جنس کاروتن می باشد که با شستشو و پخت نیز از بین نمی ورند.
باقی ماندن این مواد بر روی محصول باعث نامناسب شدن کالا از لحاظ ظاهری می گردد. بنابراین این مواد می بایست طی مرحله سفید گری از روی محصول پاکسازی شوند. برای این منظور جهت سفیدنمودن پنبه از آب اکسیژنه استفاده می نمایند. که این مرحله بعد از تولید پارچه خام صورت می گیرد. به همین علت است که آب اکسیژنه در واحدهای رنگرزی کاربرد زیادی دارد.
منبع : https://fa.wikipedia.org